( શિલ્પ ) એક જાતનું મકાન. તેમાં વચ્ચે એક કે વધારે ખંડ અને ચાર ખૂણે અથવા બાજુમાં એક ખંડ હોય છે. ગૃહવિધાનમાં જણાવ્યું છે કે: વચમાં એક યા વધારે ખંડ અને ચાર ખૂણે અગર બાજુમાં એક એક ખંડ, તેવી જાતનું તળ પંચરત્નમાં આવે. આ જાતની ગોઠવણ હાલ બહુ જ પ્રચારમાં છે. આ ગોઠવણીની એક તરી આવે એવી ખામી એ છે કે તે વચલા ભાગનાં હવાપ્રકાશ ઘણી ઊણપવાળાં રહે છે. ઘણે ભાગે આ ગોઠવણમાં વચલો ખંડ અંધારો અને હવા વિનાનો રહે છે અને અધૂરામાં પૂરૂં આ ખંડ જ આખા મકાનનો મહત્ત્વનો ભાગ હોય છે. અલબત્ત, ઉનાળાના બહુ ગરમીના દિવસોમાં તે ખંડ ઠંડો રહે છે, પરંતુ તેની ઠંડકની કીમત હવાપ્રકાશના અભાવને લીધે ઘણી ઘટી જાય છે. સાથે સાથે એ પણ કહેવું જોઈએ કે, મૂળમાં પંચરત્નની ગોઠવણ રાખીને પણ વચલાં ખંડના કેટલાંક દોષો નિવારી શકાય. સાધારણ રીતે આ ગોઠવણીમાં ચાર ખૂણે ખંડ હોય છે. બહુ તો આવજાવની સગવડ માટે જરા દૂર ધકેલાય અગર તો પરબારા વચલા ખંડમાંથી પ્રવેશ આપવા માટે પાસે લઈ શકાય, છતાં ગોઠવણીના મૂળમાં તે પંચરત્ન રહે છે. આવા ખંડો ઘણે ભાગે એક જ હોય છે. પરંતુ તેના વિભાગ કરી બે કે ત્રણ કરવામાં આવે છે. છતાં ખોખા તરીકે તો એક જ રહે છે.

જુદી જુદી જાતના રંગનાં પાંચ રત્નોનો સમુદાય. સોનું, મોતી, હીરો, માણેક અને મોતી અથવા નીલમ, હીરો, માણેક, મોતી અને પ્રવાલ એ પંચરત્ન કહેવાય છે. રૂપું પણ એક જાતનું રત્ન મનાય છે.

નીતિવાળી પાંચ કવિતા.

પાંચ કળશવાળું દેવમંદિર.

મહાભારતના પાંચ પ્રસિદ્ધ પ્રસંગ.

સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયમાં પ્રૌઢ શિક્ષાના વાક્યોનો એ નામનો ગ્રંથ.