સુધરેલું; કુલીન (2) આર્ય લોકોને લગતું (3) પુંo એ નામની પ્રજા (4) કુલીન – સદાચારી માણસ

અર્યનો દીકરો.

કુલીન ગૃહસ્થ; મહાશય; ઊંચા કુળનો સુધરેલો ભણેલો ડાહ્યો માણસ. પતિ, ગુરુ, મિત્ર જેવાને બોલાવવા માટે આ શબ્દ વપરાય છે.

ખરાબ કામોથી બચાવનાર માણસ.

ગુરુ.

આર્યજાતિનો માણસ.

જગતમાં સોથી પહેલી સંસ્કૃતિ મેળવેલી એ નામની પ્રજા; અનાર્ય, દસ્યુ વગેરે હલકી જાતિઓથી જુદી એવી એક સુધરેલી જાતિ; સૌથી પહેલા હિંદુસ્તાનમાં આવી વસેલા બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય અને વૈશ્ય. આ લોકો ગોરા રંગના, ઘાટીલાં અંગવાળા અને લાંબા શરીરવાળા અને તેઓનું માથું ઊંચુ, વાળ ગીચ અને નાક સારા ઘાટનું હોય છે. જૂના વખતમાં તેઓનો વિસ્તાર મધ્ય એશિઅ અને કાસ્પિઅન સમુદ્રથી ગંગા જમનાના કાંઠા સુધી હતો. તેઓનું અસલ ઠેકાણું કોઈ મધ્ય એશિઅ, કોઈ સ્કેન્ડિનેવિઅ ને કોઈ ઉત્તર ધ્રુવ બતાવે છે. તેઓ ખેતી કરતાં, ઢોર પાળતા, ધાતુનાં હથિયાર બનાવતા, કપડાં વણતા અને રથ વગેરે વાપરતા.
જૈન મત પ્રમાણે માણસ જાતિના મુખ્યપણે બે ભાગ છે: આર્ય અને મ્લેચ્છ. આર્યની છ જાત માનવામાં આવે છે. જેમકે, ક્ષેત્ર, જાતિ, કુલ, કર્મ, શિલ્પ અને ભાષા. પંદર કર્મભૂમિમાં અને તેમાં પણ આર્ય દેશોમાં પેદા થાય તે ક્ષેત્રઆર્ય; ઇક્ષ્વાકુ, વિદેહ, હરિ, જ્ઞાત, કુરુ, ઉગ્ર વગેરે વંશોમાં પેદા થાય તે જાતિઆર્ય; કુલકર, ચક્રવર્તી, બળદેવ, વાસુદેવ અને બીજા વિશુદ્ધ કુળવાળા તે કુળઆર્ય; યજન, યાજન, પઠન, પાઠન, ખેતી, લખાણ, વેપાર વગેરેથી ગુજરાન કરનારા તે કર્મઆર્ય; વણકર, હજામ, કુંભાર વગેરે અલ્પ આરંભવાળી એટલે ઓછાં પાપવાળી અને નિંદા નહિ કરવા જેવી આજીવીકાથી જીવે તે શિલ્પઆર્ય અને માન્ય ભાષામાં સુગમ રીતે બોલનારો વ્યવહાર કરે તે ભાષાઆર્ય. એ છ જાતના આર્યોથી ઊલટાં લક્ષણવાળા બધા મ્લેચ્છ. કેટલાક આર્યના નવ પ્રકાર માને છે: જાતિઆર્ય, કુલઆર્ય, ક્ષેત્રઆર્ય, કર્મઆર્ય, શિલ્પઆર્ય, ભાવઆર્ય, જ્ઞાનઆર્ય, દર્શનઆર્ય અને ચારિત્રઆર્ય. હિંદુ, પારસી, ગ્રીક, રોમન, સેલ્ટ, જર્મન, સ્કેન્ડિવિઅન અને રશિઅન લોકો જૂના વખતમાં એક જ હતા અને એક જ ભાષા બોલતા ત્યારે તે આર્ય નામથી ઓળખાતા. તેમની ભાષામાંથી હાલની આર્ય બાષાઓ ઊતરેલી મનાય છે.

દેશના અને ધર્મના કાયદાને માન આપનાર પુરુષ; પોતાના દેશના આચાર પાળનાર માણસ.

બુદ્ધ.

( બૌદ્ધ ) બૌદ્ધ ધર્મના મુખ્ય ચાર સિદ્ધાંત ઉપર વિચાર કરી તે પ્રમાણે વર્તનાર પુરુષ.

માલિક; સ્વામી; ધણી; પતિ.

મિત્ર; દોસ્ત.

સસરો.

આર્ય લોકોને લગતું.

ઉદાર ચરિત્રવાળું.

કુલીન; ખાનદાન; ઊંચા કુળનું.

પૂજ્ય; માન્ય.

પ્રતિષ્ઠિત; આબરૂદાર.

લાયક; યોગ્ય.

વફાદાર; વિશ્વાસુ.

વૃદ્ધ; ઘરડું.

શાંત મનનું.

શ્રેષ્ઠ; ઉત્તમ; સારૂં.

સરળ સ્વભાવનું; સીધું; સમજુ; સરળ. કેવળ રૂપથી મોહે તે ગમાર, કેવળ વૈભવથી મોહે તે પામર, માત્ર કુળની મોટાઈથી અંજાય તે અંધ, ગુણો જાણેતે આર્ય.