એવું કહેવાય છે કે “જેનો જેવો ધંધો, તેવું તેને દેખાય”. જેમ કે કાપડનો વેપારી કોઈ વ્યક્તિને મળે તો તેની પ્રથમ નજર તેનાં કપડાં પર જતી હોય છે, જૂતાંનો વેપારી પહેલાં બીજાના ચંપલ પર નજર ફેરવતો હોય છે, તે જ રીતે કોઈ મહારાજ જ્યારે કોઈના ઘરે જાય ત્યારે વાસ્તુશાસ્ત્ર જોઈ જ લેતા હોય છે.

સંચાર વ્યવસ્થા જીવન જીવવા માટે ખૂબ જરૂરી છે. સંચારવ્યવસ્થાનું કોઈ સબળ અને ઉત્તમ માધ્યમ હોય તો તે ભાષા છે. માણસ પાસે ભાષા છે અને પ્રાણીઓ પાસે અવાજનું અસ્તિત્વ છે. અવાજનું આયોજન ભાવમાંથી થાય છે અને ભાવ શબ્દોમાંથી જન્મે છે. આ શબ્દો થકી જે સંપૂર્ણ માનવીય વહેવાર ચાલે છે તે ભાષાના કારણે ચાલે છે. ભાષાને સીધો […]

સંક્ષેપીકરણ એટલે મૂળ પરિચ્છેદ કે લખાણનું હાર્દ જળવાઈ રહે તે રીતે કરેલો સંક્ષેપ. ભાષાનો કરકસરથી ઉપયોગ કરવાની કળા હસ્તગત કરવા માટે સંક્ષેપીકરણની તાલીમ જરૂરી છે. પ્રશ્નપત્રમાં આપેલ આશરે ૧૦૦થી ૧૨૫ જેટલી શબ્દમર્યાદામાં છાપેલા પરિચ્છેદ કે ગદ્યખંડમાંથી ગમે તેમ વાક્યો ઉઠાવીને ભેગાં કરી નાખવાથી કે તે તૃતીયાંશ શબ્દો કાઢી નાખી બાકીના વાક્યો ગોઠવી, ગમે તેમ થીંગડા મારી દેવાથી સંક્ષેપીકરણ થતું નથી. પરંતુ મૂળ પરિચ્છેદમાં રજૂ થયેલ લેખકના વક્તવ્યને કે કથયિતવ્યને ઓછામાં ઓછા શબ્દો દ્વારા રજૂ કરવાની સમજ અતિ આવશ્યક છે. આ માટે તમે નીચેની રીતને અનુસરો :

પદ્ય પરિશીલનની મૌલિક રીત :
(૧) સૌ પ્રથમ કાવ્યને ધ્યાનથી બે વાર વાંચી કાવ્યના શબ્દોના અર્થ બરાબર સમજવા.

શું ભાષા જરૂરી છે ? હમણાં થોડાં દિવસ પહેલાં રસ્તા ઉપર મેં બે વ્યક્તિઓને જોયા. સામાન્ય માનવી કરતાં થોડાં અલગ તરી આવતા હતા. જોતાં વેંત કેમ અલગ તરી આવતાં હતાં તે જ્યારે નજીક આવ્યા ત્યારે સમજાયું. બન્ને મૂકબધિર હતા. પણ બન્ને વચ્ચે કેવો સરસ તાલમેલ હતો. માનવીની જ્યારે વાચા શક્તિ કામ નથી કરતી ત્યારે પણ માનવી […]

કહેવાય છે કે માની બોલી એ આપણી માતૃભાષા. દેવનાગરી લિપિ ઉપરથી આવેલી આપણી ગુજરાતી ભાષા ઘણું બધું વૈવિધ્ય ધરાવે છે. ઉમાશંકર જોશીએ ‘મને મળી માતૃભાષા ગુજરાતી’ જેવી વાક્યરચનાની મદદથી વિશ્વને ગુજરાતી ભાષાનું મહત્ત્વ સુપેરે સમજાવ્યું છે. આજકાલ ગુજરાત રાજ્યમાં અંગ્રેજી ભાષાનું ચલણ વધતું ચાલ્યું છે. ચાલો અંગ્રેજી અને ગુજરાતી ભાષાના સ્વર અને વ્યંજનો વિશે કેટલીક […]

ગુજરાતી ભાષાના પ્રસિદ્ધ સાધના સાપ્તાહિકમાં ગત ૧૫ નવેમ્બરના અંકમાં ગુજરાતીલેક્સિકોનની ખૂબ સુંદર કવર-સ્ટોરી છપાઈ. પોતાના વિવિધ શબ્દકોષ, ગુજરાતી સાહિત્ય તથા અન્ય ગુજરાતી પ્રકલ્પો દ્વારા ગુજરાતી ભાષાની અમૂલ્ય સેવા બજાવનાર ગુજરાતીલેક્સિકોન વેબસાઈટની મુક્ત કલમે પ્રસંશા થઈ છે. સાધન સાપ્તાહિકના મદદનીશ એડિટર તથા લેખક – પત્રકાર શ્રી રાજ ભાસ્કરની કલમે કોતરાયેલ ગુજરાતીલેક્સિકોનની શબ્દરૂપ પ્રતિમા અત્રે પ્રસ્તુત કરું છું.

કાગડો તો કાળો મેશ; એક આંખે કાણો ને એક પગે ખાંગો, કાગડો બોલે : “કો-કો.” કાગડો ઊડે તો જાણે પડ્યો કે પડશે. તોય કાગડાનો ગો માય નહિ. મનમાં તો એમ કે, મારા જેવું કોઈ ના ઊડે, મારા જેવું કોઈ ના બોલે !

લોકોના અંતરમનમાં સદાય જીવંત છે. રતિકાકાએ જીવનનો અમૂલ્ય – 25 વર્ષ કરતાં વધુ – સમય આ પ્રકલ્પ પાછળ આપ્યો છે. તેમની પ્રથમ પુણ્યતિથિ પર શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરતાં ગુજરાતીલેક્સિકન પરિવાર તથા સમગ્ર ભાષાપ્રેમીઓ ખૂબ જ આદર, સન્માન અને અહોભાવની ભાવના વહાવે છે.

અમદાવાદમાં રેડિયો મિર્ચી આવ્યાના એક જ વર્ષ બાદ ધ્વનિત રેડિયો સાથે જોડાયા. ધ્વનિત આમ તો વિજ્ઞાનના વિદ્યાર્થી. બી.એસ.સી. પાસ કર્યા પછી એમ.એસ.સી. કરે. અચાનક એમના પિતાજી હરીશકુમાર પી. ઠાકરનું નિધન થયું. હરીશભાઈ એલ.આઈ.સી.માં નોકરી કરતા હતા. ચાલુ સર્વિસે જ એમનું અવસાન થતાં ધ્વનિતને એલ.આઈ.સી.માં નોકરી મળી. ધ્વનિતે અભ્યાસ છોડી નોકરી સ્વીકારી

પાન લીલું જોયું ને તમે યાદ આવ્યાં,

જાણે મૌસમનો પહેલો વરસાદ ઝીલ્યો રામ,

એક તરણું કોળ્યું ને તમે યાદ આવ્યાં.

મારી પસંદગી માટે હું આભારી છું. 
રણજિતરામ એવોર્ડ મારા માટે એક નોબેલ પ્રાઈઝ સમાન છે. ગુજરાતી સાહિત્ય અને અસ્મિતા માટે આજીવન કામ કરનાર રણજિતરામની યાદમાં આ એવોર્ડ અપાય છે. આ વર્ષે તે માટે મારી પસંદગી થઈ છે તે બદલ હું હૃદયના ઉમળકા સાથે આ માટે આભાર માનું છું. ૧૯૬૪માં મેં એમ. એ. અને સી એ પછી મારે ડાન્સમાં જ આગળ વધવું હતું એટલે ૧૯૭૭માં નૃત્યનાટકો અને રસસિદ્ધાંત પર પીએચડી કર્યુ. પછીથી મારી આ ડાન્સ યાત્રા શરૂ થઈ જે આજે પણ અવિરત ચાલુ છે.