વિશ્વાસ; ભરોંસો (2) ખાતરી; નિશ્ચય (3) કારણ; હેતુ (4) અનુભવજન્ય જ્ઞાન (5) રૂપો કે સાધિત શબ્દો બનાવવા શબ્દને અંતે લગાડવામાં આવે છે તે (વ્યા.)

અનુબંધ.

અનુભવજન્ય જ્ઞાન; અનુભવછાપ; અસર. આપણા તેમ જ પાશ્ચાત્ય વિદ્વાનોનો એક અભિપ્રાય છે કે, જાગૃત દશાના સંસ્કારોથી થતા પ્રત્યય સ્વપ્નરૂપે સ્ફુરે છે.

અર્થબોધ.

આચાર; વર્તન; ચાલચલગત.

આવશ્યક્તા; જરૂર.

( જૈન ) આસ્ત્રવ; કર્મબંધનું કારણ.

ઉપલબ્ધિ; વેદન; દર્શન.

કારણ; હેતુ; સબબ; નિમિત્ત.

કીર્તિ; ખ્યાતિ; પ્રસિદ્ધિ.

( વેદાંત ) કોઇ શબ્દના અર્થ સાથે સંબંધ પામીને જે પોતાનો ખાસ અર્થ જણાવે, પણ તેમ કરવામાં તે મૂળ શબ્દની અપેક્ષા રાખે અને તે મૂળ શબ્દ પૂરા થયા પછી તેની સાથે જોડવાનું જેનું વિધાન કરાયુ હોય તે પ્રત્યય ગુજરાતીમાં નકામા વિભક્તિના પ્રત્યયો એક ઉપર એક વાપરવાનો ઘણો પ્રચાર છે. જેમકે, દહાડાથી, દહાડેથી, છોકરામાં, છોકરાનામાં.

ખયાલ; વિચાર; ભાવના.

( જૈન ) ચિત્તનો વિષય સાથેનો સંબંધ.

ચિહ્ન; લક્ષણ.

છંદનો એક ભેદ તથા તેની સંખ્યા જાણવાની રીત. છંદશાસ્ત્રમાં ૯ પ્રત્યય છે: (૧) પ્રસ્તાર, (૨) સૂચી, (૩) પાતાલ, (૪) ઉદ્દિષ્ટ, (૫) નષ્ટ, (૬) મેરુ, (૭) ખંડમેરુ, (૮) પતાકા અને (૯) મર્ક્કટી.

છિદ્ર.

જ્ઞાન; સંવેદન; સમજ.

ધ્યાન ધરવું તે.

નિર્ણય; ખાતરી; નિશ્ચય; પ્રમાણપૂર્વક નિશ્ચય.

( વ્યાકરણ ) પ્રકૃતિને છેડે આવીને તેના અર્થમાં ફેરફાર પાડનાર એક અથવા વધારે અક્ષર; રૂપો કે સાધિત્ શબ્દો બનાવવા શબ્દને અંતે લગાડવામાં આવતા અક્ષર; અંત્યાક્ષર; અંત્યવર્ણ; નામ અને ક્રિયાપદને અંતે આવી તેના અર્થમાં ફેરફાર કરે તે અક્ષર અથવા અક્ષરો. પ્રત્યય બે જાત્ના છે: કૃત્ અને ત્દ્ધિત્: (૧) ત્દ્ધિત્ પ્રત્યય :- અ, ઇ, એય, ય, ઇય, વ્ય, તા, ઇક, અક, ઇય, ત્ય, ઇન્ એય, ત્વ, ઇમન્, ત્ર, ત્મ, ઇયસ, ઇષ્ટ, મત્, વત્, ઇન્, ઇન્, વિન, આલુ, વલ, લ, વ, યુ, ઇલ, શ, ન, ઉર, ર, મ, આલ, આટ, આમિન, ભ, ઇમસ, કલ્પ, પ્રાય, ઇત્, માત્ર, ધેય, ક, ત્સ, દા, ત્ર, થા, ધા, શ:, અદ્ય, તીય, ત્મ, ત્ય, શાલ, કટ, ત્યક, ત્ન, આઇ, આસ-શ, પણ-પણું, પ, મ, આણ-આણું, પો, વટ, આટ, આટો, ઓટી, મન્‍ત, વન્‍ત, ગાળો-વાળો, ડું. લો-લી-લું, ચા, નાક, ગી, તી, ગીન, દાર, મંદ, વર, વાર, ચી. (૨) કૃત્ પ્રત્યય:-તૃ, અક, અન, ઇન્, અ, તિ, આના, અની, યા, આ, ન, ત્ર, માન, અત્, ત્, ત્વ્ય, ર, ઇ, અનીય, કૃ, ઇષ્ણુ, આલુ, વર, ઉ, ઉર, ઇર, ઇલ, મ, અનિ, ઇસ્, મિ, અણ, અણી, અણું, અત્, તી, આઈ, આવ, અવટ, આટ્, આણ, આપ, આમણ, ઉક, અક, ત્ર, આળ, નાર, કાર, આઉ, આળ.

પ્રતિજ્ઞા; સોગંદ; શપથ.

પ્રમાણ; સાબિતી.

બુદ્ધિ.

બોધ.

વસ્તુ.

વિશ્વાસ; ભરોંસો; પ્રતીતિ; ખાતરી.

વિષ્ણુનાં હજાર માંહેનું એક નામ; વિષ્ણુ. વ્યાલની માફક અગ્રાહ્ય હોવાં છતાં પણ ભાવિક ભક્તજનોને પ્રત્યક્ષ થનારા અને દર્શન દેનારા છે, ધાતુના શબ્દોને પ્રત્યય લગાડવાથી જેમ અર્થનો સાક્ષાત્કાર થાય છે, તેવા પ્રત્યયરૂપે તે છે અર્થાત્ ભક્તિ દ્વારા ગ્રાહ્ય થાય એવા છે, તેથી વિષ્ણુ પ્રત્યય કહેવાય છે.

વૃત્તિ; ભાવ; મનોભાવ.

વ્યાખ્યા.

શિવનાં હજાર માંહેનું એક નામ.

સાયક; મદદગાર.

સંમતિ.

સ્વાદ.

અધીન; નમ્ર.

સ્વાદિષ્ટ; સ્વાદુ; લહેજતદાર.

સ્વાધીન.