વધતું જતું; આબાદ થતું (2) પુંo (સં.) વિષ્ણુ (3) (સં.) જૈનધર્મના વર્તમાન ચોવીસીમાંના 24મા તીર્થંકર – મહાવીર સ્વામી

( જ્યોતિષ ) અઠ્ઠાવીશ માંહેનો એક જાતનો યોગ.

( પિંગળ ) અતિજગતીની જાતનો એક સમવૃત્ત વર્ણમેળ છંદ. તેના દરેક ચરણમાં તગણ, નગણ, રગણ, નગણ અને ગુરુ મળી તેર અક્ષર હોય છે.

( કાવ્ય ) એ નામનો એક જાતનો અલંકાર.

એ નામનો એક મધ્યાકાલીન મહાન કવિ. તેણે ગણરત્ન મહોદધિ નામનું વ્યાકરણ લખ્યું છે.

( પિંગળ ) એ નામનો એક વિષમજાતિ વર્ણમેળ છંદ; પ્રવર્ધમાન. આ છંદ સંકીર્ણ વર્ગનો છે. તેના પહેલા ચરણમાં મગણ, સગણ, જગણ, ભગણ, ગુરુ અને ગુરુ એમ ચૌદ અક્ષર, બીજા ચરણમાં સગણ, નગણ, જગણ, રગણ અને ગુરુ એમ તેર અક્ષર, ત્રીજા ચરણમાં બે નગણ, સગણ, બે નગણ અને સગણ એમ અઢાર અક્ષર અને ચોથા ચરણમાં ત્રણ નગણ, જગણ અને યગણ એમ પંદર અક્ષર હોય છે.

એક જાતનું પશુ.

એક દેશ.

એરંડાનો છોડ; ધોળો એરંડો.

કુંજો; માટીનું એક પાત્ર.

( પુરાણ ) કૌંચદ્વીપના સાત માંહેનો એક પર્વત.

( શિલ્પ ) પ્રતિરથની રચના પ્રમાણે પાસા અને ખૂણા હોય તેવો સ્તંભ.

મહાવીર સ્વામી; જૈનોના ચોવીસમા તીર્થંકર. તે ક્ષત્રિયકુંડ નગરમાં સિદ્ધાર્થ રાજાને ત્યાં ત્રિશલા રાણીની કૂખે અવતર્યા હતા. તે ગર્ભે આવ્યા પછી દેશ, ધનધાન્ય વગેરે વૃદ્ધત્વ પામ્યાં. આથી તેનું નામ વર્ધમાન રાખ્યું. તેમણે બાલ્યાવસ્થામાં મેરુપર્વત અંગૂઠે ચાંપેલો અને હલાવેલો હતો. વળી એક વેળા આમલક્રીડા કરતાં દેવતાને હરાવ્યા જેથી ઈંદ્રે તેનું મહાવીર નામ આપ્યું. મહાવીર સ્વામી પછી બીજા કોઈ તીર્થંકર થયા નથી ને આ અવસર્પિણીકાળમાં થશે પણ નહિ. હાલમાં જે જૈનશાસ્ત્ર વર્તે છે તે વીર પ્રભુનું જ શાસન સમજવું. તેમની પાટે સુર્મસ્વામી ગણધર થયા.

માટીનું કોડિયું.

વિષ્ણુનાં હજાર માંહેનું એક નામ.

( શિલ્પ ) એક જાતનું દ્વિશાળ ઘર. જે ઘરને ષટદારૂવાળી ગૌશાળા હોય, આગળ બે અલિંદ હોય તે વર્ધમાન નામનું ઘર કહેવાય છે.

જૈન તપસ્વીઓ તરફથી આચરવામાં આવતું એક જાતનું તપ.

વઢવાણ શહેરનું જૂનું નામ. જૈનકાળમાં આ નગરની પૂર્ણ આબાદી હતી. જૈન ધર્મના પ્રસિદ્ધ મેરુતુંગાચાર્ય અહીં જન્મ્યા હતા. જૈનાગમોનાં પ્રમાણોનો સમન્વય કરવામાં આવે તો અહીં ચોવીસમા તીર્થંકર મહાવીરસ્વામી પધારેલા હશે એવું અનુમાન થાય છે. આઠમી સદીમાં વર્ધમાન સાધારણ ગામડું હતું. ચાવડા વંશના સમયમાં તેની ખ્યાતિ વધી હતી. સોલંકી રાજાઓએ એને લશ્કરી થાણા તરીકે રાખ્યું હતું. જૈનના ચોવીસમા તીર્થંકર વર્ધમાન સ્વામીના નામ ઉપરથી આ શેહરનું નામ પાડ્યું હોય એમ લાગે છે. એ બતાવે છે કે જૈન લોકનું આ શહેર મુખ્ય સ્થળ હશે.

વધતું જતું જ્ઞાન.

આગળ ચાલતું; પુરોગામી.

ઊગતું.

વધતું જતું; વધતું રહેતું; વધ્યે જતું; પ્રતિદિન સુખ સંપત્તિમાં વધતું; ચઢતી દશામાં આવતું; આબાદ થતું.

વનસ્પતિ ઊગે એવું.