અસ્તિત્વ (2) અંતઃકરણ (3) સાર; તત્ત્વ (4) સદ્ગુણ (5) બળ; પરાક્રમ (6) પ્રાણી

જેનાથી શાંતિ, ક્ષમા, દયા, સત્ય, જ્ઞાન અને નીતિની વૃદ્ધિ થાય છે તે; સત્વગુણ. મનુસ્મૃતિમાં લખ્યું છે કેઃ વેદાભ્યાસ, તપ, જ્ઞાન, શૌચ, ઇંદ્રિયોનો નિગ્રહ, ધર્મક્રિયા અને આત્મચિંતન એ સાત સત્ત્વગુણનાં લક્ષણ છે.

( જૈન ) પૃથ્વી આદિ ચાર સ્થાવર. પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ અને વાયુના જીવ; પ્રાણીમાત્ર.

માયાના ત્રણ માંહેનો એ નામનો એક ગુણ; સારાપણાનો ગુણ.

મૂળ સ્વભાવ, મૂળ તત્ત્વ, બળ, શક્તિ, કૌવત, હીર, સાર, કસ, દૈવત, વસ્તુ, પદાર્થ, દ્રવ્યને પરાક્રમ. વેદમાં તેનું વર્ણન આ પ્રમાણે છેઃ દેવપૂજા, સ્નિગ્ધ ભોજન, કર્તવ્ય તત્પરતા, દેશકાલોચિત દાન, અવિભક્ત ભાવ, નિષ્કામ કર્મ, નિર્વિકાર, અહિંસકર યથાર્થબુદ્ધિ અને ઉચ્ચિગત આ બધાં સત્ત્વગુણનાં લક્ષણો છે.

અસ્તિત્વ.

અંતઃકરણ.

ઉત્સાહ.

ઔષધીનું ઘન. ઘણાં ખરાં ઘન નરમ ગોળ જેવાં હોય છે તેમ જ કેટલાંએક પ્રવાહી હોય છે.

જીવનમુક્તનું ચિત્ત.

દૃઢતાપણું; સાહસ.

પદાર્થ; વસ્તુ; દ્રવ્ય; મૂળપદાર્થ.

પ્રાણી; પ્રાણધારી.

બળ; પરાક્રમ; કૌવત; શક્તિ; દૈવત.

બુદ્ધિ. કઠોપનિષદમાં કહ્યું છે કે, ઇંદ્રિયોથી મન, મનથી સત્ત્વ અર્થાત્ બુદ્ધિ, બુદ્ધિથી મહત્તત્વ અને મહત્તત્ત્વથી પ્રકૃતિ તથા પ્રકૃતિથી પુરુષ કે જે વ્યાપક છે અને અકાય છે તે ઉત્તમ છે.

વાસનારહિત શુદ્ધ મન.

સદ્ગુણ.

સાર; તત્વ; રસ; કસ; હીર; અર્ક; સારાંશ.