નાળિયેરની જાતનું એક ઝાડ (2) તેનું બીજ (3) પીણા માટે કરાતી તેની ભૂકી કે તે પીણું

એ નામના ઝાડનું બીજ.

એ નામનું દક્ષિણ અમેરિકનું એક ઝાડ. તેનાં સૂકવેલાં પાંદડાં ચાવવાથી થાક લાગતો નથી અને ભૂખની ખબર પડતી નથી. આથી ત્યાંના વતની પહાડ ઉપર ચડવા પહેલાં તેનાં થોડાંક સૂકાં પાન ચાવી જાય છે. તેમાં એક પ્રકારનો નશો છે. પશ્ચિમના ટાપુઓ, સિલોન અને પશ્ચિમ અમેરિકમાં કોકોનું વાવેતર થાય છે. કોકોના ઝાડને ખાંચવાળાં, આશરે છથી નવ ઇંચ લાંબાં અને પાકે ત્યારે લાલ અથવા પીળા રંગનાં ફળ આવે છે. ફળમાં ૨૫ થી ૪૦ બીજ હોય છે, જે ચીકણા પદાર્થની માફક વળગેલાં હોય છે. આ ઝાડનાં બીને ભૂંજવામાં આવે છે અને પછી ગરમી આપી તેનો બારીક તપખીર જેવો ભૂકો કરાય છે. તેને ચોકોલેટ કહે છે. કોકો બનાવવા ખાંડ, તપખીર, વસાણાં વગેરે ભેળવાય છે. બીને દબાણમાં મૂકીને કોકોબટર અથવા થીઓબ્રોમા નામનું તેલ કાઢવામાં આવે છે. તેનો ઉપયોગ દવામાં થાય છે. આ ઝાડ ગરમ તથા ભીનાશવાળી હવામાં ૫૦૦ થી ૧૫૦૦ ફૂટની ઊંચાઈ સુધી થાય છે. વળી જ્યાં ૬૦ ઇંચ વરસાદ ને સાધારણ સૂકી હવા હોય ત્યાં પણ થઈ શકે છે. પવન અને તાપથી તેનું રક્ષણ કરવા માટે છાંયાવાળી જમીન પસંદ કરવામાં આવે છે. બીમાંથી કોકોનાં નવાં ઝાડ કરવામાં આવે છે. તેમાંથી બે વરસના રોપા થયે આંખ ચડાવી કલમી કોકોનાં ઝાડ પણ કરાય છે. તાજાં બી ટોપલામાં વાવી રોપા કરવા. વાવ્યા પછી ૨૦ દિવસે બી ફૂટી નીકળે છે અને રોપા ત્રણથી ચાર મહિને વાવવા લાયક થાય છે. વચ્ચે બારથી પંદર ફૂટનું અંતર રાખવું. ૧૦ થી ૧૨ વરસનું ઝાડ થાય ત્યારે તેમાં પૂરી ઊપજ મળે એટલાં ફૂલ લાગે છે. કોકોના બે ફાલ આવે છે: ૧. ઓક્ટોબરથી ડિસમ્બર સુઘી, ૨. એપ્રિલથી જૂન સુધી. તેની શીંગો બારીક કાતર કે ચપ્પુથી વીણવી, ખેંચીને તોડવી કે ભાંગવી નહિ. વીણી એકઠી કરે તેને ભાંગવી અને બી જુદાં પાડવાં. બીના ઢગલા કરી ચાર પાચ દિવસ સુધી તાપમાં સૂકવવાં. વેનેઝુઈલા ને વેસ્ટ ઇંડીઝમાં કોકોનાં બીને ઇંટના બારીક ભૂકામાં અગર ધૂળ સાથે રાખી અળતાના રંગ પણ દે છે. એક રોપા ઉપરથી સરાસરી ૫૦ શીંગ ઊતરે છે. ઝાડ જામી જાય તો એક ઝાડ ઉપરથી ૫૦૦ શીંગ પણ ઊતરે.

એક જાતનું પીણું.

કાગડો.

ચુંબન; બકી.

નાના બચ્ચાનું આંગલું; ઝબલું.

નાળિયેર.

ભેટવું તે; આલિંગન.