ઢોર રાખી ગુજરાન ચલાવનારી એક જાતનો માણસ

કામળીના જેવાં રૂવાંવાળા ચોમાસામાં થતો એક જાતનો જીવડો; કામળિયો.

ઢોર રાખી ગુજરાન ચલાવનાર એ નામની જાતિનો માણસ; રાયકો.

બકરાં, ઘેટા, ગાય વગેરે પાળી તેમને જ પોતાનું જીવન સર્વસ્વ માનનારી એ નામની એક જાતિ; રબારી; ઢોર પાળનારી પશુધનવાળી એક જાતિ. આ માલધારી કોમ છે. ઘણુંખરૂં રબારીના જેવી જ તેની રહેણીકરણી છે,પરંતુ તેઓ તેમના કરતાં વધારે સમૂહમાં રહે છે. તેઓ તેમનાં ઘેટાબકરાંનાં ટોળાં ગામની સીમમાં રાખે છે. દિવસે વીડી, મેદાન કે જ્યાં ચારો મળતો હોય ત્યાં લઈ જાય છે, રાતના પાછાં લાવે છે તેઓ પોતાને નંદમેરના વંશજ કહેવરાવે છે. તેઓ ગોકુળ વૃંદાવનથી સૌરાષ્ટ્રમાં આવેલા છે. તેમ પણ કહે છે. આખી કોમ ટાઢ તડકો વેઠનારી, ખડતલ અને હિંમતવાળી છે. પુરુષો શામળા તથા મજબૂત બાંધાના અને સ્ત્રીઓ કરતાં વધારે દેખાવડા છે. સાધારણ રીતે પુરુષો કરતાં સ્ત્રીઓ વહેવારૂ, જ્ઞાનમાં વધારે ચપળ હોય છે. તેમનામાં દશમે કે બારમે વર્ષે એક વખત લગ્ન થાય છે. તેઓ સઘળા એક દિવસે ને એક જ ઠેકાણે લગ્ન કરે છે. કોઇ જમીનદાર પાસેથી થોડી જમીન વેચાતી લઈ ત્યાં લગ્નક્રિયા કરે છે. એક વખત જે જમીન ઉપર લગ્નક્રિયા થઈ હોય તો બીજી વખતે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી નથી; પરંતુ ચારાની જમીન તરીકે જુદી રાખી, તેમાં લાકડાનો માણેકથંભ રોપી ત્યાં લગ્ન થયાં હોય તેવું જણાવવા માટે દાટી રાખે છે. લગ્નમાં ફટાણા ગાવાનો બહુ રિવાજ છે. પુનર્લગ્ન અને દેરવટું વાળવાનો તેમનામાં ચાલ છે. તેઓ માતાને માને છે અને રીતરિવાજ હિંદુના પાળે છે. તેઓ ખાસ કરીને હિંગળાજને માને છે. હિંગળાજ બલૂચિસ્તાનમાં આવેલ છે. દરેક ભરવાડ જીવનમાં એક વખત તો જરૂર હિંગળાજ જવાનો અને કંઠી બાંધવાનો. તેઓ ત્યાં સમૂહમાં પગે ચાલી, કચ્છનું રણ ઓળંગી, સિંધમાં થઈ ત્યાં જાય છે. હિંગળાજનું માહાત્મ્ય આ કોમમાં બહુ છે. અફઘાનિસ્તાન ભરવાડોનો દેશ બન્યો છે. આ દેશમાં ચારે બાજુ ઘેટાં, ગાય, ઘોડાં, ઊંટ ને ગધેડાંનાં મોટાં મોટાં ટોળાં લઈને ભટકનારા લોકો નજરે પડે છે. અફઘાન લોકો પાણીદાર ઘોડાની ઉછેર કરે છે અને પરદેશમાં વેચે છે. ઘેટાંનાં કમાવેલા લાખો ચામડાં તેઓ વેચે છે, કારણ કે મધ્ય એશિઅના ઠંડા દેશોમાંના લોકો પુસ્તિન નામના ચામડાના ગરમ ડગલા પહેરે છે. આ અફઘાન ભરવાડોએ દૂંબા નામનાં એક નવી જાતનાં ઘેટાં ઊછેર્યાં છે. આ ઘેટાંની પૂંછડીમાં એટલી બધી ચરબી અને માંસ હોય છે કે તે પૂંછડીના ભારથી તેમને બરાબર ચાલતાં પણ ફાવતું નથી. કોઈ મહેમાન આવે ત્યારે અફઘાન લોકો દૂંબાની જાડી પૂંછડી વચ્ચેથી ચીરે છે અને તેમાંની ચરબી અને માંસ કાઢી લઈ તેને પાછી સીવી દે છે. આ લોકો હિંસા કર્યા વગર સરસ માંસ ખાવા મેળવે છે.

ભરવાડણ; ભરવાડની સ્ત્રી.

એ નામની જાતિનું માણસ.

એ નામની જાતિનું.