પદાર્થ; ચીજ (2) સત્ય; સાર (3) નo નાટક કે કથાનો વિષય; પ્લૉટ

( પિંગળ ) એ નામે એક માત્રામેળ છંદ. તેમાં ચાર, ચાર, ચાર અને ત્રણ મળી ૧૫ માત્રા હોય છે અને ૧, ૫, ૯ અને ૧૩ માત્રાએ તાલ આવે છે.

( પિંગળ ) એ નામે એક વિષમજાતિ માત્રામેળ છંદ. તેને ચારૂસેના પણ કહે છે. આ છંદ રંડા છંદનો એક ભેદ છે. તેમાં ૧૧૫ માત્રા અને નવ પદ હોય છે.

( પિંગળ ) એ નામે એક સમવૃત્ત વર્ણમેળ છંદ. આ છંદ અતિજગતી છંદનો એક ભેદ છે. તેને વાસ્તુક છંદ પણ કહે છે. તેમાં મગણ, તગણ, રગણ, મગણ અને ગુરુ મળી ૧૩ વર્ણ હોય છે.

અસ્તિત્વ; હયાતી.

ચીજ; દ્રવ્ય; પદાર્થ. કુદરતી ઉત્પન્ન થયેલું કે મનુષ્યે ઉત્પન્ન કરેલું જે કંઈ તેને પદાર્થ કહેવાય છે. જે પદાર્થ જડ અથવા ચૈતન્ય રૂપે હયાતીમાં છે તેને વસ્તુ કહેવાય છે. પદાર્થ તેમ વસ્તુ ઘણુંખરું નિર્જીવ ચીજો માટે વપરાય છે. ચીજ નિર્જીવ વસ્તુ તેમ જ ભાવવાચક નામ, ગાયન ઇત્યાદિમાં વપરાય છે, પ્રાણી માટે વપરાતો નથી. જણસ શબ્દ ફક્ત સ્થૂળ કે જડ પદાર્થ માટે વપરાય છે. સમયસારના આધારે જૈન તત્ત્વજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ કહીએ તો ભગવાન સર્વજ્ઞે આ જગતમાં છ વસ્તુ અનાદિ અનંત ભિન્નભિન્નપણે છે એમ જોયું છેઃ ૧. જીવ, ૨. પુદ્દગલ, ૩. ધર્માસ્તિકાય, ૪. અધર્માસ્તિકાય, ૫. આકાશ અને ૬. કાળ. તેમાં એક આત્માને જ સંસારરૂપ બંધન છે. જે યુગમાં જે વસ્તુનો વધુ વપરાશ થાય તે ઉપરથી તે યુગને ઓળખવામાં આવે છે એટલે કે, તે વસ્તુ તે યુગનું એક પ્રતીક બની રહે છે. આપણા ઇતિહાસકારોએ ઇતિહાસ પહેલાંના અને પછીના યુગોને એ જ રીતે ઓળખ્યા છે. ઇતિહાસ પહેલાંના સમયને પથ્થરયુગ તરીકે ઇતિહાસે આલેખ્યો છે. એથી એ યુગનું નામ પથ્થર યુગ કહેવાયું કારણ કે, શિકાર માટે તે યુગનો માનવ પથ્થરનાં હથિયારો વાપરતો. યુદ્ધ માટે તેનાં આયુધો પણ પથ્થરનાં હતાં એટલું જ નહિ પરંતુ તેની કાયા પણ પથ્થર જેવી હતી. તેની પાસે શરીર ઢાંકવાનાં વસ્ત્રો ન હોતાં, માથે છાપરું ન હોતું. છતાં તે વરસાદ, તાપ ને ટાઢ જીરવી શકતો. અરે કાચું માંસ પણ તેને પચી જતું એટલે પથ્થરા પણ તે પચાવી શકતો એમ કહીએ તો ખોટું ન કહેવાય. ત્યાર પછી ધાતુયુગ આવ્યો. માણસે અગ્નિની શોધ કરી, ચક્રની શોધ કરી, એમ કરતાં ધાતુની શોધ કરી. તેનાં હથિયારો પથ્થરને બદલે કાંસાની ધાતુનાં બન્યાં. તેનાં વાસણોને બીજા ઉપયોગની વસ્તુઓ પણ ધાતુની બની અને તેને ઇતિહાસકારોએ ધાતુયુગ તરીકે ઓળખાવ્યો. મનુષ્યની પ્રગતિ વધી. કાંસું કે બીજી ધાતુ કરતાં એણે લોખંડની શોધ કરી. લોખંડ બધી ધાતુમાં ટકાઉ અને મજબૂત લાગ્યું. લોખંડનો વપરાશ વધતો ગયો. હથિયારો લોખંડનાં બન્યાં, એટલું જ નહિ પણ છેલ્લા ત્રણેક દાયકાઓમાં તો લોખંડનો એટલો વપરાશ વધી ગયો કે, પથ્થર અને લાકડાનું સ્થાન પણ લોખંડે લઈ લીધું. ઘર, પૂલ, રેલવે, રાચરચીલું બધું જ લોખંડનું બન્યું. લોખંડે યંત્રવાદ ઉપસ્થિત કર્યો. હાથકારીગરીનું નામ નિશાન ભૂંસી નાખ્યું. આરસની કોતરણી ગઈ. આ લોખંડી યુગે જડવાદ જાગ્રત કર્યો. આ યુગને લોકો લોખંડી યુગ તરીકે ઓળખે છે. પરંતુ એ યુગ હવે પૂર્ણ થવાની અણી ઉપર આવી ગયો છે. હવે અણુયુગના ભણકારા વાગી રહ્યા છે. અણુનો બોમ્બમાં નહિ પણ માંદાંને સાજાં કરવામાં ઉપયોગ થશે ત્યારે તેનું નામ અણુયુગ આપીશું. હાલ તો વિનાશ માટે જ એનો ઉપયોગ કરવા માટે સંશોધનો થઈ રહ્યાં છે. અત્યારનો આ યુગ પ્લાસ્ટિક યુગ છે. આજે પ્લાસ્ટિકનો ઉપયોગ વધતો જાય છે. ચંપલ, નેકટાઈ, બટન, પાકિટ, હેન્ડબેગ, પટ્ટા, રમકડાં, હોલ્ડર વગેરે જેવી અસંખ્ય વસ્તુઓ પ્લાસ્ટિકની બની રહી છે અને તેનો વપરાશ ધોધમાર વધી રહ્યો છે. છેદાયેલાં શરીરના અવયવો પણ પ્લાસ્ટિકના બનાવીને મૂકવામાં આવે છે. જે યુગનાં જેવાં માનવી તે યુગનાં તેવાં સાધનો. આજનાં માનવી પણ પ્લાસ્ટિક જેવાં કોમળ ને સુંવાળાં બની ગયાં છે. તેમનાથી વધુ પરિશ્રમ વેઠાય તેમ નથી.

મૂળ ઉદ્દેશ; ભાવ; મતલબ; અર્થ.

મૂળ સ્વભાવ; ગુણધર્મ.

સત્ય; સાર; ખરેખરું હોય તે.

નાટકનો કે કથાનો વિષય; વાર્તા; હકીકત; વૃત્ત; ` પ્લોટ. ` કાવ્યશાસ્ત્રમાં વસ્તુના પ્રસિદ્ધ અને ઉત્પાદ્ય નામે બે પ્રકાર સ્વીકારાયા છે. તેમાંથી જે વસ્તુ પ્રસિદ્ધ હોય તેમાં તો કવિને બાહ્ય આલંબન હોય, પણ ઉત્પાદ્ય વસ્તુમાં કવિસૃષ્ટિ સર્વતંત્ર સ્વતંત્ર છે એમ કોઈ કહે; પણ ઉત્પાદ્ય વસ્તુમાં યે કવિને જગતના વાસ્તવિક પ્રસંગોનું અને ભાવોનું આલંબન લેવું પડે છે.