જ્ઞાન (2) તેનું શાસ્ત્ર કે કળા; ઉદાo સમાજવિદ્યા (3) વિજ્ઞાન; સાયન્સ (4) વદ્યા; વદ્દી

( પિંગળ ) એ નામે એક અક્ષરમેળ છંદ. તેમાં તગણ, જગણ, લઘુ અને ગુરુ મળી આઠ અક્ષર હોય છે.

( પિંગળ ) એ નામે એક અર્ધ સમજાતિ માત્રામેળ છંદ. તે જગણવાળી આર્યા છંદનો એક ભેદ છે. તેમાં ૨૩ ગુરુ અને ૧૧ લઘુ મળી ૩૪ વર્ણ આવે છે.

ચૌદ સૂચક સાંકેતિક શબ્દ.

આયુર્વેદ, ધનુર્વેદ અને ગાંધર્વવેદ એ ત્રણનો સમૂહ. શરીર સંબંધી શાસ્ત્રીય જ્ઞાન અથવા ઔષધની વિદ્યા જાણવાનું શાસ્ત્ર તે આયુર્વેદ કહેવાય છે. ધનુષ્ય અથવા શસ્ત્રો સંબંધી વિદ્યા જાણવાનું શાસ્ત્ર તે ધનુર્વેદ કહેવાય છે. ગાંધર્વની એટલે સંગીતની વિદ્યા જાણવાનું શાસ્ત્ર તે ગાંધર્વવેદ કહેવાય છે. આ ત્રણે વિદ્યા જાણવાનું અનુક્રમે ઋગ્વેદ, યજુર્વેદ અને સામવેદ એ ત્રણ મુખ્ય વેદના ઉપવેદ છે. તેવી જ રીતે સ્થાપત્ય એટલે બાંધકામ સંબંધી વિદ્યા તે અથર્વવેદનો ઉપવેદ છે.

આવડત.

ઈશ્વરની સર્વજ્ઞતા; ઈશ્વરની બાર માંહેની એક શક્તિ.

ઉપાસના; ભક્તિ.

એક જાતની વેલ; બ્રાહ્મી. કૂંડાં અને ક્યારીમાં તે વવાય છે.

કર્મ રહિત કેવળજ્ઞાન.

કોઈ વસ્તુ કે કામની માહિતી અથવા જ્ઞાન.

જાદૂઈ ગોળી.

જીવ અને બ્રહ્મના અભેદને વિષય કરનારી અંત:કરણની વૃત્તિ. વિદ્યા બે પ્રકારની મનાય છે. પરા અને અપરા. જે વિદ્યા દ્વારા બ્રહ્મજ્ઞાન થાય છે તે પરા વિદ્યા અને તે સિવાયની બીજી લૌકિક કે પદાર્થવિદ્યાઓ છે તે બધી અપરાવિદ્યા કહેવાય છે.

જ્ઞાનનું શાસ્ત્ર કે કળા. જેમકે, સમાજવિદ્યા. ઋક્, યજુસ્, સામ અને અથર્વ એ ચાર વેદ, શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, નિરુક્ત, છંદ અને જ્યોતિષ એ છ અંગ, ધર્મશાસ્ત્ર, મીમાંસા, તર્ક અથવા ન્યાય અને પુરાણ એમ ચૌદ વિદ્યા કહેવાય છે.

દુર્ગાદેવી.

( વેદાંત ) પુરુષાર્થનું સાધન.

બરૂમાંના રેસા. તે ખાવાથી વિદ્યા આવે છે એમ સમજી બાળક ચાવે છે.

ભણતર: શિક્ષણ; કેળવણી; ઇલમ. પૂજ્ય ગાંધીજી કહે છે કે : જ્યાં લગી દેશમાં વિદ્યાદાન ચારિત્ર્યવાન શિક્ષકોની મારફતે નહિ થાય, જ્યાં સુધી ગરીબમાં ગરીબ હિંદીને સારામાં સારી વિદ્યા પહોંચી શકે એવી સ્થિતિ નહિ હોય, જ્યાં સુધી વિજ્ઞા અને ધર્મનો સંપૂર્ણ સંગમ નહિ થયો હોય, જ્યાં સુધી વિદ્યાને હિંદની પરિસ્થિતિની સાથે સંબંધ નહિ જોડ્યો હોય, જ્યાં સુધી પરભાષાની મારફતે શિક્ષણ આપી બાળકો અને જુવાનોમાં મનની ઉપર અસહ્ય બોજો પડે છે તે દૂર કરવામાં નહિ આવ્યો હોય, ત્યાં સુધી પ્રજાજીવન કદી ઉછળવાનું નથી એ નિ:શંક છે. એ જ વિદ્યા છે કે જે, ત્રિવિધ- આર્થિક, સામાજિક અને આધ્યાત્મિક-મુક્તિ અપાવે. જે વિદ્યાથી આપણી મુક્તિ દૂર થાય છે તે વિદ્યા ત્યાજ્ય છે, તે વિદ્યા રાક્ષસી છે, તે વિદ્યા અધર્મ્ય છે; માટે જે મુક્તિ અપાવે તેનું નામ વિદ્યા. જેને પ્રથમ પ્રકારની મુક્તિ નથી તેને બીજી અસંભવિત છે. વિદ્યાના મોહને હું વખોડતો નથી. વિદ્યાનો મોહ હોવો એ જુવાનોનો ધર્મ છે; એ મને સ્વીકાર્ય છે. પણ એ મોહની ખાતર આપણા દેશને-આપણા ધર્મને હોમવો નહિ જોઈએ. `સા વિદ્યા યા વિમુક્તયે` એટલે જે વિદ્યાથી ધર્મને સાચવી શકીએ તે જ વિદ્યા. `સા વિદ્યા યા વિમુક્તયે` એ ગુજરાત વિદ્યાપીઠનો ધ્યાનમંત્ર છે. મોટી મુક્તિમાં નાની પણ આવી જ જાય. એ ન્યાયે રાષ્ટ્રીય સ્વાતંત્ર્ય અને ભૌતિક મુક્તિનો આધ્યાત્મિકમાં સમાવેશ થાય છે. એટલે કેળવણી ની સંસ્થાઓમાં જે જ્ઞાન મળે તેણે આવી આઝાદીનો રાહ શીખવવો જોઈએ અને તે તરફ વિદ્યાર્થીને લઈ જવો જોઈએ.

યુક્તિ; છેતરપીંડી.

વધ; વદ્યા; સરવાળા કે ગુણાકારમાં, એકમ દશક વગેરે કોઈ એક સ્થાનના સરવાળા કે ગુણાકારની આવેલી રકમમાંથી એકમનો આંકડો રાખી બાકીના સ્થાનના અંક આગળના સ્થાનની રકમમાં ઉત્તરોત્તર ઉમેરવામાં આવે છે તે.

વિજ્ઞાન; `સાયન્સ`.

સારી રીતે જાણવાનું જે હોય તે.

સીતાનાં હજાર માંહેનું એક નામ.