આઠની સંખ્યા.

( પુરાણ ) એ નામે મહિષાસુરનો પુત્ર; ગજાસુર નામનો રાક્ષસ.

એક જાતના આય એટલે ઘરનું રક્ષણ કરનાર દેવ.

એક જાતનું તીર.

( પિંગળ ) એક સમજાતિ માત્રામેળ છંદ. તે સવૈયા છંદનો એક ભેદ છે. તેમાં ૪૮ ગુરુ અને ૨૮ લઘુ મળી ૭૬ વર્ણ અને ૧૨૪ માત્રા હોય છે.

ઔષધ પકવવા માટે જમીનમાં રાખવાનો ખાડો.

કઠેરો; રવેશ.

ઘાણીમાંથી તેલ કાઢવા માટે અથવા ખોળ કે ડૂચો વગેરે ભરાઈ ગયું હોય તે કાઢવા માટે વપરાતું લોઢાનું સાધન.

ઘોડાગાડી કે મોટરના ઉપલા ઢાંકણને ટેકો આપનાર લોઢા કે લાકડાનો સળિયો. તેને વચમાં મજાગરૂં હોવાથી ઢાંકણ ચડાવી કે ઉતારી શકાય છે.

ચોવીસ તસુનું લંબાઈ ભરવાનું માપ; ફૂટ, ઇંચ અથવા મીટરના વિભાગ પાડલે એક સાધન; કોઈ પણ અંતરનાં બે બિંદુ વચ્ચેનું છેટું ભરવાનું એક માપ. ગજ ઉપરનાં ચોવીસ આંગળનાં જુદાં જુદાં નામ છે: માત્રા=બે આંગળ, કળા=બે આંગળ, પર્વ=ત્રણ, આંગળ, મુષ્ટિ=ચાર આંગળ, તળ=પાંચ આંગળ, કરપદ=છ આંગળ, દૃષ્ટિ=સાત આંગળ, તૂણી=આઠ આંગળ, પ્રદેશ=નવ આંગળ, ગોકર્ણો=અગિયાર આંગળ, વિતસ્તી=બાર આંગળ, અનાહપદ=ચૌદ આંગળ, રતની=એકવીસ આંગળ, અતરની=ચોવીસ આંગળ. ચોવીસ ઈંચ લાંબી ધાતુ અથવા લાકડાની પટ્ટીનો ગજ બનાવવામાં આવે છે. દર આઠ ઇંચને અંતરે ફૂલ જેવો આકાર કરવામાં આવે છે. તેમાં પહેલા ફૂલ સુધી બ્રહ્મા, બીજા ફૂલ સુધી વિષ્ણુ અને ત્રીજા ફૂલ સુધી રુદ્રની હદ છે. એક ગજના ચોવીસ તસુની ત્રેવીસ રેખા થાય છે. તે દરકે રેખા અથવા આંકા ઉપર એક એક દેવતા ગણતાં ત્રેવીસ દેવતાઓ થાય છે. માટે એ ત્રેવીસ રેખાઓ ઉપર ત્રેવીસ દેવોનું સ્થાપન થાય છે. પહેલી રેખા ઉપર મહાદેવનું, બીજી રેખા ઉપર વાયુનું, ત્રીજી ઉપર વિશ્વદેવનું, ચોથી ઉપર અગ્નિનું, પાંચમી ઉપર બ્રહ્માનું, છઠ્ઠી ઉપર સૂર્યનું, સાતમી ઉપર રુદ્રનું, આઠમી ઉપર યમનું, નવમી ઉપર વિશ્વકર્માનું, દશમી ઉપર આઠે વસુનું, અગિયારમી ઉપર ગણપતિનું, બારમી ઉપર વરુણનું તેરમી ઉપર કાર્તિક સ્વામીનું, ચૌદમી ઉપર ઇચ્છા દેવીનું, પંદરમી ઉપર ક્રિયા દેવીનું, સોળમી ઉપર જ્ઞાનનું, સત્તરમી ઉપર કુબેરનું અઢારમી ઉપર ચંદ્રમાનું, ઓગણીસમી ઉપર જયનું, વીસમી ઉપર વાસુદેવનું, એકવીસમી ઉપર બલભદ્રનું, બાવીસમી ઉપર કામદેવનું અને ત્રેવીસમી ઉપર વિષ્ણુનું સ્થાપન કરી એ સર્વેનું પૂજન કરાય છે.

દિલરૂબા, સારંગી વગેરે ઉપર ફેરવી બજાવવાની વાળ બાંધેલી લાકડી; તંતુવાદ્ય વગાડવાની કામઠી.

( પુરાણ ) દુર્યોધનના મામા માંહેનો એક; શકુનીના છ નાના ભાઈઓ માંહેનો છેલ્લો. ભારતના યુદ્ધમાં એ અર્જુનના પુત્ર ઇરાવતના હાથે મરાયો હતો.

ધાતુનો નક્કર સળિયો.

( જ્યોતિષ ) નક્ષત્રમાંનો એક રસ્તો.

નાગકેસરનું ઝાડ.

બંદૂકની નાળામાં દારૂ ઠાંસવા માટે વપરાતો સળિયો.

બારણાની ભૂંગાળ; બારીબારણામાં આડો મૂકવાનો લોઢાનો સળિયો.

( યોગ ) યોગની અઠ્ઠાવીશ ઉપક્રિયા માંહેની કફાદિ દૂર કરવાની બ્રહ્મદાતણ જેવી એક ક્રિયા; દંડધૌતિ. કેળના પાતળા દંડથી, નેતરની લીલી લાંબી કાતળીથી, તથા તાંબા કે લોઢાની પાતળી શલાકા ઉપર મલમલ વીંટાળી તેને ઝીણા દોરાથી સારી રીતે સીવી આ ક્રિયા થઈ શકે છે. તેનાથી હૃદયના રોગ દૂર થવાનું મનાય છે.

રામની સેનાનો એ નામનો એક વાનર.

શિવથી હણાયેલ એક રાક્ષસ.

શેકવા માટે કાપી કાઢેલો ગોસ્ત કે માંસનો ટુકડો; બોટી.

હાથી; હસ્તી; કુંજર; વારણ.

હાથીને અંકુશમાં રાખવાનો સળિયો; અંકુશ.

( શિલ્પ ) એક જાતનું ત્રિશાળ ઘર.

( પુરાણ ) ગજપુર; હસ્તિનાપુર.

ઘરની પાસે બે તરફ ચૂના વગેરેથી બાંધેલો ઢોળાવ. તેના ઉપર ઘર બંધાય છે.

ચોપાટ વગેરે રમતમાં હાર થવી તે; પડ.