આસો વદ અમાસ; દીપોત્સવી (2) આનંદ કે મજા; ખુશાલી (લા.)

આનંદ ઉત્સવનો કોઈ પણ દિવસ.

આસો વદિ અમાસનો દીપોત્સવનો મોટો તહેવાર; વિક્રમ સંવત્સરનો છેલ્લો દિવસ; દીપોત્સવી. પશ્ર્ચિમ હિંદુસ્તાનમાં દિવાળીના પાંચ દિવસ બહુ મોટા ગણાય છે. લોકો તે આનંદથી ઊજવે છે. વાઘબારશ, ધનતેરશ, કાળી ચૌદશ, દિવાળી અને બેસતું વર્ષ એ પાંચ આ તહેવારના મુખ્ય દિવસ છે. આ દિવસે અગાઉ માટીનાં કોડિયાંમાં દીવા કરી ઘર તથા દુકાનોને દીપાવવામાં આવતાં હતાં. કોડિયાંમાં ઘી અથવા તેલ પૂરી તેમાં રૂની વાટ મૂકી દીવા કરવામાં આવતા. હજુ પણ ઘણાંખરાં ગામડાંમાં, નાનાં શહેરોમાં અને મોટાં શહેરોના અમુક ભાગોમાં આ રીત પ્રચલિત છે. વધારે આગળ વધેલા લોકોમાં કોડિયાંની જગ્યા વીજળીની બત્તીએ લીધી છે. વેપારી લત્તામાં દિવાળીની જે ખાસ રોશની ગણાતી, તે હવે રોજિંદી થઈ પડી છે. પણ અગાઉના વખતમાં રોશનીનું પ્રમાણ હતું અને વેપારીની આબાદીના પ્રમાણમાં રોશની કરવામાં આવતી હતી. રામાયણમાં જણાવ્યા પ્રમાણે રામે રાવણને મારીને આ દિવસે રાજપદ ધારણ કર્યું હતું. ત્યારથી સુવ્યવસ્થા અને પવિત્રતાનો યુગ શરૂ થયો. દિવાળીને દિવસે વેપારીઓ સાહીની દોતો નવી સાહીથી ભરે છે અને રાતના વહીપૂજા એટલે કે કુળગુરુની મદદથી નવા ચોપડાઓની પૂજા કરી નવો દિવાર નાખે છે. આ દિવસે ચોપડામાં કાંઈ પણ લખતાં પહેલાં તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે અને સારા શુકનની મદદથી પૈસા મેળવવાની આશામાં નાનો હિસાબ પણ શરૂ કરવામાં આવે છે. દિવાળી સંબંધે ગાંધીજી લખે છે કેઃ આપણા પંચાંગમાં એ બહુ મોટો દિવસ ગણાયો છે. દિવાળીના તહેવારની ઉજવણીમાં હમેશ દીવા જલાવી રોશની શા સારૂ કરવામાં આવે છે તે આપણે સૌએ બરાબર સમજી લેવું જોઈએ. રામ અને રાવણ વચ્ચેના યુદ્ધમાં સર્વ દૈવી તત્ત્વોના પ્રતિનિધિ રામે સર્વ આસુરી તત્ત્વોના પ્રતિનિધિ રાવણને પરાજય આપ્યો. એ વિજયથી રામરાજ્યની સ્થાપના થઈ. રામના વિજયની ઉજવણી તેણે જ કરવાની હોય જેના દિલમાં રામ વસેલા હોય, કેમકે માણસોના દિલને અથવા આત્માને અજવાળવાને એક ઈશ્વર જ સમર્થ છે એ અજવાળાની જ કીમત છે.

દીવાની હાર.