રાજશાસનની નીતિ કે વિદ્યા

એલચીપણું.

કામંદકીય વગેરે નીતિશાસ્ત્ર.

મુસદ્દીપણું; રાજખટપટમાં કુશળતા.

રાજકાજ; રાજદરબારી; રીતરિવાજ.

રાજશાસનની નીતિ કે વિદ્યા; રાજ્ય ચલાવવા સંબંધી વિદ્યા; રાજ્યવ્યવહારશાસ્ત્ર; જેના આધારે રાજા પોતાના રાજ્યની રક્ષા અને સત્તા દૃઢ કરી શકે તેવી નીતિ. તેના તંત્ર અને આવાપ એમ મુખ્ય બે ભેદ છે. જે નીતિ વડે પોતાના રાજ્યમાં સુપ્રબંધ અને શાંતિ સ્થાપી શકાય તે તંત્ર નીતિ કહેવાય છે અને જે વડે પરરાષ્ટ્રો સાથેનો સંબંધ દૃઢ કરી શકાય તેને આવાપ નીતિ કહેવાય છે. પોતાના રાજ્યમાં પ્રજાની સ્થિતિ તેમજ તેના કાર્યની જાણ માટે રાજાઓ ગુપ્તચરો રાખે છે અને પરરાષ્ટ્રોમાં સ્વરાષ્ટ્રનાં સ્વત્વ, વેપારવાણિજય વગેરેની રક્ષા તથા તેનાં કાર્યોને માટે રાજદૂત રાખે છે. આ દૂતો અને ચરોની મારફત રાજા સ્વરાષ્ટ્ર અને પપરરાષ્ટ્રોની ગતિ, ચેષ્ટા વગેરેને જાણી લઇને પોતાની શક્તિ અને સ્વત્વની સારી રીતે રક્ષા કરે છે. પ્રાચીન ગ્રંથોમાં આવાપના છ મુખ્ય ભેદ કહેલા છે. જેને ષડ્ગુણ પણ કહે છે. તેનાં નામ: સંધિ, વિગ્રહ, યાન, આસન, દ્વૈધીભાવ અને સંશ્રય છે. તે ષડ્નીતિના નામથી પણ પ્રસિદ્ધ છે. વળી રાજનીતિનાં સામ, દામ, દંડ અને ભેદ એમ પણ બીજાં ચાર અંગ કહેલાં છે.

રાજાએ પ્રજા પ્રતિ ને પ્રજાએ રાજા પ્રતિ આચરવાનો ધર્મ.

રાજ્યની જાહેરનીતિ; `પબ્લિક પોલિસિ`.

સ્વાર્થ સાધવાની આવડત કે ચતુરાઈ.