શિશિર અને ગ્રીષ્મ ઋતુઓ વચ્ચેની ઋતુ; ઋતુરાજ (2) વૈદિક પરંપરા પ્રમાણે ચૈત્ર-વૈશાખ માસની ઋતુ તથા સાંપ્રત સમયાનુસાર ફાગણ-ચૈત્ર માસમાં પ્રવર્તમાન ઋતુ (3) એક રાગ

આનંદ; મોજનો સમય; જુવાનીના બહારનો વખત.

ઋતુરાજ; ફાગણ ચૈત્ર માસની ઋતુ. આ ઋતુ મીન રાશિનો સૂર્ય થાય ત્યારે બેસે છે અને વૃષભ રાશિનો સૂર્ય થાય ત્યારે ઊતરે છે. તેનો સમય તા. ૧૩ માર્ચ લગભગથી તા. ૧૩ મે સુધીનો છે. વસંતમાં વનસ્પતિ નવાં પાનથી અને મહોર ફૂલ વગેરેથી ખીલી રહે છે.

( પિંગળ ) એ નામે એક માત્રામેળ છંદ. આ છંદ કાવ્ય છંદનો એક ભેદ છે. તેમાં ૫૬ લઘુ અને ૨૦ ગુરુ મળી ૭૬ વર્ણની ૯૬ માત્રા હોય છે.

( સંગીત ) એ નામે એક ષાડવ વક્રજાતિ રાગ. આરોહમાં સા, રિ, ગ, મ, ધ, નિ, એ છ સ્વર અને અવરોહમાં સાતે સ્વર આવે છે. રિ, ધ કોમળ અને મ બંને છે. તેમાં ગ્રહ સ્વર મ, વાદીસ્વર સા અને ન્યાસ સ્વર સા છે. જાતિ સંપૂર્ણ છે એટલે ખજ શુદ્ધ, રિખવ કોમળ, ગંધાર તીવ્ર, મધ્યમ તીવ્ર, ધૈવત કોમળ, પંચમ શુદ્ધ અને નિખાદ તીવ્ર એ પ્રમાણે સાતે સ્વર આવે છે. ધૈવત અનુવાદી સ્વર છે. દેવગિરિ, નટ, મલ્હાર, સારંગ અને બિલાવલથી મિશ્ર છે. ગાવાનો સમય વસંત ને હેમંત ઋતુમાં રાતનો ચોથો પહોર છે. તે શૃંગાર રસ ઉત્પન્ન કરે છે અને ગંભીર પ્રકૃતિવાળો છે. તેના શરીરનો વર્ણ શ્યામ છે. શ્વેત અથવા લાલ વસ્ત્ર પહેર્યાં છે. અંગે કેસરનો લેપ કરેલો છે. માથા ઉપર પીંછનો મુકુટ છે. એક હાથમાં આંબાના મહોરનો ગુચ્છ, બીજા હાથમાં પાનનું બીડું છે. તેની ચારે તરફ ભમરા ગુંજારવ કરી રહ્યા છે. પોતાના પતિને મોહ ઉપજાવે એવી વસંત નામની રાગિણી એક બાગમાં બેઠી છે. હાવભાવ ઇત્યાદિ વિલાસના આનંદને મનમાં ચાહે છે. કોઈ એમ પણ કહે છે કે, પોતાની સખીઓની સાથે પોતે પણ ગાઈ બજાવી નૃત્ય કરી રહી છે. વળી બીજા એમ પણ કહે છે કે શ્રીકૃષ્ણની સાથે વસંત ખેલી રહી છે.

( પિંગળ ) એ નામે એક સમવૃત્ત વર્ણમેળ છંદ. આ છંદ શર્ક્કરી છંદનો એક ભેદ છે. તેને નાન્દીમુખી છંદ પણ કહે છે. તેના દરેક ચરણમાં બે નગણ, બે તગણ અને બે ગુરુ મળી ચૌદ વર્ણ હોય છે. તેમાં સાતમા અક્ષર ઉપર યતિ કે વિસામો આવે છે.

( પિંગળ ) એ નામે એક સમવૃત્ત વર્ણમેળ છંદ. તેને માલતી, માનવ, મનોહર કે માલતિકા છંદ પણ કહે છે. આ છંદ ગાયત્રી છંદનો એક ભેદ છે. તેમાં બે જગણ મળી ૬ વર્ણ હોય છે.

એક ચતુસ્ત્રજાતિ ૩૬ માત્રાનો તાલ. તેનાં તાલ સ્થાન ૧-૫-૯-૧૩-૨૧-૨૯ માત્રા ઉપર છે.

એક પ્રકારનું ઝાડ. આ ઝાડમાં શિયાળે પીળાં ફૂલ થાય છે.

ઝાડનો રોગ.

નાટકમાં વિદૂષકનું વિશેષણ.

ફૂલોનો ગુચ્છો.

મરડો.

શીતળાનો રોગ.

વાણિયા, લોહાણાની એ નામની એક અટક.

વર તરફથી કન્યાને અપાતી વસ્ત્રાલંકારની ભેટ.