ભાષાપ્રેમીઓ કહે છે કે, દુનિયા હવે મુઠ્ઠીભર ભાષાઓની ગુલામ બની રહી છે અને આ પ્રક્રિયાના કારણે કેટલીયે ભાષાઓ લુપ્ત થઈ રહી છે. ભારતમાં આજે ડઝનબંધ એવી ભાષાઓ પણ છે કે જેમના બોલનારાની સંખ્યા 300 કરતાં વધારે નથી. આમાંથી ઘણી બધી ભાષાઓ આદિવાસી લોકોની છે. મોટાભાગની ભાષાઓ દેશી(નાના ગામડાઓ કે કસબાઓ)પ્રજા દ્વારા બોલવામાં આવે છે અને તેમાંથી ઘણી ભાષાઓ પર લુપ્ત થવાનું જોખમ મંડરાઈ રહ્યું છે. ભારતની 1,652 ભાષાઓ-બોલીઓ લાંબો સમય ટકી શકે તેમ નથી, કેમ કે આ પૈકી 196 ભાષાઓ-બોલીઓ લગભગ ભૂંસાવાના આરે છે. આમ, ભાષા અને બોલી વચ્ચે ફરક એ કે ભાષાને લીપિ હોય છે, જ્યારે બોલી લીપિરહિત છે.

આજે રોજે રોજ અવનવા ગુજરાતી બ્લોગ બ્લોગ વિશ્વમાં ઉમેરાતા જાય છે. તેમાંના કેટલાક મૌલિક લખાણોથી ભરપૂર હોય છે તો કેટલાક કોઈ માહિતી આપતાં બ્લોગ હોય છે. આ જ બ્લોગ જગતમાં જુલાઈ મહિનાથી પગરણ કરનાર એક બ્લોગ વાચકોનું ધ્યાન દોરે એમ છે. એનું કારણ ફક્ત એટલું જ છે કે આજે ભાષાના શબ્દોનો કેવી રીતે ક્યાં અને કયા સંદર્ભમાં ઉપયોગ થયો છે તે અને જો તેનું થોડું પણ સ્થાનફેર કરવામાં આવે તો અર્થમાં કેવો ફેરફાર થાય છે અને ઘણી વાર કેવી રમૂજ પણ તેનાથી સર્જાઈ શકે છે તે આપણને આ બ્લોગ દ્વારા જાણી શકાય છે.

એકાણુમાં વર્ષે પણ રતિભાઈ ચંદરયાનો માતૃભાષા ગુજરાતી ભાષા માટેનો પ્રેમ અડગ અને અણનમ છે. બધિરતાને કારણે કાને સહેજે સાંભળી શકતા નથી. અમુક દિવસના ગાળા બાદ નિયમિત રૃપે ડાયાલિસિસ કરાવવું પડે છે. આંખે પણ પ્રમાણમાં ઓછું જોઈ શકે છે. શરીર આવું જીર્ણ બન્યું છે, પણ એમનો ઉત્સાહ તો એ જ પ્રકારે અદમ્ય છે. ગુજરાતી ભાષાનો શબ્દસાગર ખેડવાના કેટલાય મનોરથ ધરાવે છે. ગુજરાતી લેક્સિકોન માટે ધૂણી ધખાવનાર શ્રી રતિભાઈ ચંદરયા એ કેટલીય સંસ્થાઓ એકત્રિત થઈને કરી શકે એવું ભગીરથ કાર્ય એમણે એમની એકનિષ્ઠા, એકાગ્રતા અને અવિરત પુરુષાર્થને આધારે સિદ્ધ કર્યું છે.

સમગ્ર વિશ્વમાં ગુજરાતી ભાષા “સૌથી વધુ બોલાતી માતૃભાષા”ની યાદીમાં 26માં ક્રમે આવે છે. આમ, ગુજરાતી બોલનારાની સંખ્યા અઢળક હોવા છતાં શબ્દકોશોમાં સંગ્રહાયેલું ગુજરાતીનું શબ્દભંડોળ અંગ્રેજી કરતાં અડધોઅડધ જેટલું ઓછું છે. જો એ ખોટ સરભર થાય તો ગુજરાતી છોડીને અંગ્રેજી તરફ વળી ગયેલો લોકોનો પ્રવાહ ફરી ગુજરાતી તરફ વળી શકે અને પોતાની માતૃભાષામાં તેમને એ બધું મળી રહે, જે અત્યારે ફક્ત અંગ્રેજીમાં ઉપલબ્ધ છે. યુરોપના દેશોએ પોતાની સ્થાનિક ભાષાઓ છોડ્યા વિના, તેમાં નવા જમાનાના અંગ્રેજી શબ્દો ઉમેરીને તેમની ભાષાઓને વધુ સમૃદ્ધ અને વધુ અદ્યતન બનાવી છે. ગ્લોબલાઇઝેશન અને લોકલાઇઝેશનના જમાનામાં લોકકોશ ગુજરાતીને સમૃદ્ધ કરે, તો ગુજરાતની પ્રગતિમાં તે ઘણો મહત્ત્વનો ભાગ ભજવી શકે છે.

ગુજરાતીલેક્સિકોનના રચયિતા શ્રી રતિલાલ ચંદરયાના નેતૃત્વ હેઠળ ગુજરાતીલેક્સિકોન ટીમ ઉમેરાતી જતી નવી નવી ટૅક્નૉલૉજીના ઉપયોગથી ગુજરાતી ભાષાને વધુ સમૃદ્ધ બનાવવા સતત પ્રયત્નશીલ છે. આથી જ ગુજરાતીલેક્સિકોન મોબાઇલ ટૅક્નૉલૉજીના યુગમાં નવીન ટૅક્નૉલૉજી સાથે તાલથી તાલ મેળવીને તેની વિવિધ પાંચ મોબાઇલ એપ્લિકેશન રજૂ કરે છે. આ એપ્લિકેશન દ્વારા વેબસાઇટ ઉપર સૌથી વધુ સરાહના અને લોકચાહના પામેલા તેના વિવિધ શબ્દકોશ વિભાગ, કહેવતો, રૂઢિપ્રયોગ અને અન્ય વિભાગો વગેરેને સરળતાથી ઉપલબ્ધ બનાવ્યા છે. આ ઉપરાંત ક્રોસવર્ડ, ક્વિક ક્વિઝ અને અન્ય વિવિધ રમતો એન્ડ્રોઇડ, એપલ આઇઓએસ અને બ્લેકબેરી ધરાવતા મોટાભાગના સ્માર્ટફોન અને ટેબલેટમાં પણ રમી શકાશે.

‘ભગવદ્ગોમંડલ’ એ એક એવો ઉત્કૃષ્ટ કક્ષાનો માહિતીકોશ કે જ્ઞાનકોશ છે કે જેમાં ધર્મ, સાહિત્ય, કલા, વાણિજ્ય, વિજ્ઞાન, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક અને જીવનવ્યવહારનાં બધાં જ પાસાંઓને સમાવી લીધેલા છે. દા.ત. આપણે ‘કલા’ શબ્દને ભગવદ્ગોમંડલમાં તપાસીએ તો ‘કલા’ શબ્દ સાથે તેના ૬૨ અર્થ, ૫૪ કલાના નામ, શિલ્પશાસ્ત્રની ૬૪ કલાનાં નામ એવી વિવિધ તેમજ વિસ્તૃત માહિતી આપી છે. જ્યારે આંખ શબ્દનું ૬ પૃષ્ઠમાં વિસ્તૃત વિવરણ આપેલ છે. આમ, કોઈપણ શબ્દનાં ફક્ત અર્થ જ નહિ પરંતુ તેના ઉચ્ચાર, વ્યુત્ત્પતિ, વ્યાકરણ, અર્થ, રૂઢિપ્રયોગ, ઉદાહરણ અને જરૂર પડે ત્યારે ચિત્રો, કોષ્ટકો વગેરે દ્વારા માહિતીને સચોટ રીતે રજૂ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.

ફાંસીનો માંચડો તૈયાર છે. ફાંસીનો ગાળિયો-દોરી લટકે છે. ડૉક્ટર, ફાંસી દેનાર જલ્લાદો અને છેલ્લી પ્રભુ પ્રાર્થના કરાવનાર સંત પણ મોજૂદ છે. મોટા ખુલ્લા ચોકમાં પ્રજાજનો એકઠા થયા છે

‘હે ભાઈ ! તારી છેલ્લી ઇચ્છા શી છે ? હોય તો મને કહે.’ચોર રાજાજી પાસે ગયો. કાળો બુરખો ઓઠ્યો છે. રાજાજીને પાયે પડીને બોલ્યો, ‘હે રાજાજી, આપ મને જીવતો રાખો તો મારે સાચાં મોતીની ખેતી કરતાં શીખવવી છે.’

આજના આધુનિક જમાનમાં બાળકો ઘરની બહાર રમત રમવાને બદલે ઘરમાં રહીને મોબાઇલમાં, ટી.વી.માં વીડિયો ગેમ અને કમ્પ્યૂટરમાં કે ઇન્ટરનેટ પર ઓનલાઇન રમાતી રમત રમે છે. આ બધા ઉપકરણો દ્વારા બાળકોને જ્ઞાન સાથેની રમત રમવા મળે તો કેવું સારું? ત્યારે આ પ્રશ્નના ઉકેલ સાથે ગુજરાતીલેક્સિકોને ગુજરાતી શબ્દોની “Whats My Spell” આપ સૌ સમક્ષ રજૂ કરેલ છે. આ રમત નાનાં ભૂલકાંઓ સહિત મોટા વડીલોને પણ રમવાની મજા આવશે.

વેબગુર્જરી અને વિકિપીડિયા – આ બન્ને નેટ-સંગઠનોએ આજે ગુજરાતીલેક્સિકોનના સર્જક મુરબ્બી શ્રી રતિલાલ ચંદરિયા, એટલે કે રતિકાકાની ગુજરાતી ભાષાની સેવાઓ બદલ નેટ પરના ગુજરાતીઓ વતી આભાર વ્યક્ત કરવા એમનું સન્માન કર્યું. બન્ને નેટ-સંગઠનો વતી વિકિપીડિયાના કર્ણધાર શ્રી ધવલ સુધન્વા વ્યાસે મુંબઈમાં રતિકાકાને ઘેર એક નાના, સાદા અને અનૌપચારિક કાર્યક્રમમાં સન્માનપત્ર અર્પણ કર્યું.

માતૃભાષા દિનની ઉજવણી નિમિત્તે 21 ફેબ્રુઆરી, 2013 ના રોજ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ, ગુજરાત વિશ્વકોશ, ગુજરાતીલેક્સિકોન, સાબરમતી કન્યા વિદ્યાલય વગેરેના સંયુક્ત સહયોગથી એક કાર્યક્રમ યોજવામાં આવ્યો હતો. આ કાર્યક્રમની શરૂઆત માતૃભાષા રેલી જે ગૂજરાત વિદ્યાપીઠથી ગુજરાતી સાહિત્ય-પરિષદ સુધી હતી તેનાથી થયો.

આજે ચારે દિશામાં વિશ્વ માતૃભાષા દિન – 21 ફેબ્રુઆરીના પડઘમ સંભળાય છે. આ મહત્ત્વના દિવસે ગુજરાતીલેક્સિકોન સૌ ગુજરાતી ભાષા પ્રેમીઓ માટે એક સુવર્ણ તક રજૂ કરે છે – ગુજરાતીલેક્સિકોનનું જાહેર નિદર્શન( Gujaratilexicon Presentation).

ગુજરાત પાસે સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક વૈભવી વારસો લગભગ હજાર વર્ષ જેટલો પ્રાચીન છે, જેની અભિવ્યક્તિનું માધ્યમ ગુજરાતી ભાષા રહ્યું છે. અંગ્રેજોની ગુલામીમાંથી આઝાદ થયાને અડધી સદીથી વધુ સમય વિત્યા બાદ પણ ગુજરાતમાં શૈક્ષણિક, રાજકીય, વહીવટી અને સરકારી અને સંશોધનાત્મક જેવા તમામ મહત્ત્વના ક્ષેત્રોમાં ગુજરાતી ભાષાનું મહત્ત્વ ઓછું થતું રહ્યું અને અંગ્રેજી ભાષાનું પ્રભુત્વ વધતું રહ્યું. વૈશ્વિકીકરણ અને ઉદારીકરણના પડકારોને પહોંચી વળવા માટે ભારતીય પ્રાદેશિક ભાષાઓ જાણે ઉણી ઉતરી. પાશ્ચાત્ય સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક આક્રમણને કારણે દૃશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો દ્વારા ગુજરાતી ભાષા ઉપરાંત ગુજરાતી સંસ્કૃતિ અને પરંપરાની અવગણના થતી રહી છે. જાણ્યે-અજાણ્યે આજે આપણે પોતે જ પોતાની ઓળખ ગુમાવી રહ્યા છીએ. આ અનુસંધાન પ્રતિ નિસબત અને નિષ્ઠા દર્શાવવાનો સમય પાકી ગયો છે. અંગ્રેજી ભાષાનું મહત્ત્વ સહેજ પણ ઓછું આંકવાનો આશય નથી. ઊલટાનું ગુજરાતી ભાષાનું સારું જ્ઞાન અંગ્રેજી ભાષાની જાણકારી સરળ બનાવશે એવો પણ એક મત છે.